حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی در گفت وگو با خبرگزاری حوزه، با اشاره به اهمیت بحث حجاب و عفاف در جامعه، گفت: حجاب و عفاف یکی از موضوعات مهم و روز اجتماعی ما است ونه تنها درکشور ما بلکه در بسیاری ازکشورهای جهان حتی در سطح دستگاه های اجرایی و قانونی مورد تاکید و اهمیت و بحث و گفتگو است.

رئیس موسسه پژوهشی فقهی بحرالعلوم با بیان اینکه  با توجه به رویکری که در بحث عفاف و حجاب داریم از چند منظر باید به آن  بنگیریم، افزود: منظر اول بعد دینی بحث حجاب و دیدگاه اسلام و دین راجع به اصل حجاب است و منظر دوم بعد اجتماعی حجاب و منظر سوم نیز بعد فرهنگی حجاب را شامل می شود.

 این پژوهشگر فقه اجتماعی تاکید کرد: از جهت دینی به عنوان مقدمه عرض می کنیم که در قرآن برخی عناصر کلیدی وجود دارد که برآمده از فطرت و عقل انسانی است و از این روی همه جوامع و انسان های دارای عقل و فطرت، آن عناصر را پذیرا هستند.

به گفته وی برای مواجهه با مسائل مربوط به اجتماع و فرهنگ و اخلاق، در مواجهه با دنیا بهتر است به جای پرداختن به عناصر خاص درون دینی، از عناصری صحبت کنیم که خداوند متعال، به عنوان امور عقلانی و فطری از آنها یاد می کند.

طباطبایی با اشاره به اینکه از جمله این امور فطری می توان به بحث کرامت انسانی اشاره کرد، افزود: هرجا و در نظر هر دین ومکتب و بینش و مکتبی بگویید که در قرآن کریم و در اسلام همه انسان ها دارای کرامت هستند و خداوند می فرماید« وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا » این قاعده کرامت انسانی را همه باور دارند و می پذیرند و تحسین می کنند.

عفاف زیربنا و حجاب رو بنا است

این استاد حوزه معتقد است، باید در بحث حجاب و عفاف نیز باید از همین قاعده صحبت کرد و ضمن اینکه  از دیگر پدیده هایی که باید روی آن تاکید بسیاری داشته باشیم عنصر عفاف است. عفاف زیربنا و حجاب رو بنا است؛ عفاف حکم اسکلت بندی زندگی فردی و اجتماعی افراد را دارد و حجاب، در حکم ظاهر و نمای بیرونی است.

رئیس موسسه پژوهشی فقهی بحرالعلوم با بیان اینکه اگر اسکلت بندی محکم نباشد هرچه ظاهر زیبا و درست باشد فایده ای نداردِ تاکید کرد: اگر اسکلت بندی محکم باشد و ظاهر درست نباشد بازهم موثر نیست ولی در میان این دو عنصر آنچه که اهمیت اش بیشتر است و اولویت دارد بحث عفاف است که پیکره جامعه و فرد باید با عفاف محکم شود.

وی با تاکید بر اینکه عفت به معنی پاکدامنی است، گفت: در تبیین فرهنگ اسلامی متاسفانه از این عنصر و در رشد این عنصر در جامعه کمتر به وظیفه خود عمل کرده ایم. در هر جای دنیا از این مقوله سخن بگویید همه مردم قبول می کنند حتی اگر رئیس جمهور آمریکا هم باشد و به خانمی کوچکترین تعرضی کرده باشد همه دنیا او را مواخه و سرزنش می کنند.

طباطبایی ادامه داد: قرآن می فرماید: « وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحاً حَتَّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ ...» به این معنی که برای کسانی که  امکان ازدواج برای آنها فراهم نیست پاکدامنی پیشه کنند تا به فضل خدا بی نیاز شوند.   آمدن  لام تاکید نشانه ای از اهمیت پاکدامنی دارد.

به گفته  این پژوهشگر اجتماعی خداوند روی عفاف تاکید دارد. ما نمی توانیم شخص را اجبار کنیم که بر اینکه حتما باید ازدواج کنید زیرا امکان ازدواج برخی اوقات فراهم نیست ولی پاکدامنی اجباری است. پاکدامنی  را هم در آیات مختلف تفسیر کرده است. به این معنی که مرد و زن چشم های خود را از حرام بپوشاند. نزدیک به امور حرام نشود. یا نزدیک به اموری که او را به ورطه حرام می اندازد نشود. سپس در اینجا اصل کرامت انسانی قد علم می کند و همان اصلی است که همه قبول دارند.

وی افزود: پیش از اینکه به یک خانم بد حجاب یا بی حجاب تاکید کنیم که چادر سر کن یا روسری خود را کامل کن اگر به او تاکید کنیم که خانم یا آقا پاکدامن باش. و تاکید کنیم که اسلام و خدا و خالق تو به تو مقامی داده و شخصیت و درجه و مرتبتی داده است که هیچ کس به او نمی رسد و تو گرامی داشته شده هستی قطعا رویکرد عفاف خواهد شد.

فهم غلط جامعه از کرامت انسانی

طباطبایی با انتقاد از اینکه کشور ما نخستین کشور در جراحی زیبایی است، تصریح کرد: جامعه مااصل کرامت انسانی را نفهمیده است و شخصیت خود را در ظاهر و نه در استعداد و توانایی و علم و فرهنگ و هنر و ... می بیند. می گویند باید ظاهر من اصلاح شود تا مورد پذیرش جامعه قرار گیرم. این جامعه هویت خود را نشناخته است.

رئیس موسسه پژوهشی فقهی بحرالعلوم با بیان اینکه آنچه برای برنامه های فرهنگی اولویت دارد دو مطلب است که ستون های اصلی فرهنگ جامعه تلقی می شود، افزود: نخست اصل کرامت انسانی و شناساندن افراد نسبت به این اصل و هویت و شخصیت ذاتی و توانایی و استعدادها و... است. طبعا کسی که خود و خویشتن خود را باورکند هیچگاه به سمت اعتیاد  و به سمت پوچ گرایی نمی رود.

استاد حوزه با تاکید بر اینکه خمودگی و سستی در وجود انسان است که باعث می شود استعدادهایش را نشناسد و باور نکند، افزود: سستی و خمودی و بی حوصلگی و نخوت انسان را به پوچی می برد. عمل جراحی های بدون دلیل و ظاهرسازی است که مهمترین انگیزه خود نمایی افراد شده است. این افراد سعی می کنند با ظاهر سازی خود را در جامعه مطرح کنند.

این پژوهشگر اجتماعی با تاکید بر اینکه باید به مردم این نکته تاکید شود که خدا پس از خلقت انسان به خود آفرین گفت، بیان کرد: کار فرهنگی باید روی هویت شناسی و کرامت انسانی باشد و از سوی دیگر عنصر دوم، توسعه عفت و عفاف در جامعه باشد. جامعه و نسل جوان باید بپذیرد که پاکدامن باشد و به نوامیس مردم دست درازی نکند.

به گفته وی در بسیاری کشورهای جهان حتی نگاه خیره به صورت و جسم یک زن تعرض به حقوق شخصی زنان است. این مسایل در توسعه یافته ترین و غربی ترین کشورهای جهان نیز جزو اصول اولیه است. جوانان ما باید به این نکته توجه کنند که نگاه بدی به نوامیس دیگران نداشته باشند و حق ندارند که از راه های غیر شرعی بخواهند که نیازهای خود را برطرف کنند. این دو اصل اصول اصلی رفتارهای اجتماعی است که باید در حوزه نهادینه شود و استخوان بندی پیکره اجتماع است.

حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی با اشاره به اینکه بحث حجاب ظاهری نیز بحث دامنه داری است. تاکید کرد: اگر این دو در جامعه جا بیفتد کمتر شاهد تبرج خواهیم بود. اگر این دو رفتار نهادینه شود ظاهر و پوشش و رفتارهای مردم به شکلی سامان دهی می شود که دیگر شاهد تبرج نباشیم.

تبرج و خودنمایی بدحجابی است

رئیس موسسه پژوهشی فقهی بحرالعلوم با بیان اینکه گاهی اوقات خود چادر نیز تبرج دارد. تصریح کرد: برخی زنان چادری می پوشند که موهایشان مشخص نیست، ولی مولفه های دیگر او باعث تبرج می شود. در بحث حجاب یک قاعده کلی داریم یعنی نوع پوشش و سلوک آنها به گونه ای باشد که تبرج و خودنمایی  نداشته باشند و موجب گناه دیگران نباشند.

وی در رابطه با نحوه برخورد با کسانی که این اصول را رعایت نمیکنند نیز تاکید کرد: سوال این است که آیابرخورد تند جواب می دهد؟ آیا باید نسبت به این افراد خشونت به خرج دهیم؟ خداوند می فرمایند که «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکَی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ‌...» به مومنان بگویید چشم هایشان را بپوشانند یعنی از مفاسد رویگردان باشند و محل نگذارند. این سخن به این معنی است که به این مسایل اعتنا نکند. گاهی اوقات بی اعتنایی به یک رفتار غلط اثر بهتری دارد. نهی های متوالی گاهی اوقات افراد را لج باز تر می کند. گاهی اوقات با بی اعتنایی اثر بهتری روی افراد خواهیم داشت.

حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی با بیان اینکه گاهی امر به معروف و نهی از منکر با بی اعتنایی انجام می شود. تصریح کرد: خانمی که در جامعه می گردد اگر با بی اعتنایی جامعه مواجه شود از کارخود پشیمان می شود. خداوند به ما تکلیف کرده است که در مقابل افراد متبرج باید خود را حفظ کنیم. در این زمینه بی اعتنایی کردن و در درجه دوم رفتار با مهربانی و اخلاق اسلامی و دوری از تندی کردن می تواند نتایج بهتری را ارایه دهد.

به گفته وی خداوند در قرآن به پیامبر می فرماید، اگر تو انسانی تندخو و قسی القلب بودی همه از دور و اطراف تو پراکنده می شدند. برخی از جوانان ما هویت خود را گم کردند ولی ذات پاکی دارند؛ برخی خانم ها بد حجاب هستند، ولی در فرهنگی بزرگ شده اند که به او رفتار صحیح را نیاموخته است یا زنی است که عفیف است ولی نمی داند که چگونه پوشش داشته باشد. اگر به این افراد تندی کنیم قطعا عفت آنها را نیز به خطر می اندازیم.

رئیس موسسه پژوهشی فقهی بحرالعلوم تصریح کرد: پرهیز از خشونت و بازشناسی هویت افراد به آنها و در نهایت بی اعتنایی به عاملان هنجار شکن از جمله راهبردهایی است که باید در خصوص مبارزه و مقابله با مصادیق هنجارشکنی در زمینه عفاف و حجاب مورد توجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه پخش کردن عوامل هنجارشکنی باعث تشدید این رفتارها در جامعه می شود، افزود: گاهی رسانه ها با کارهایشان به ضرر دین عمل می کنند. ایجاد هیاهوی رسانه ای به افرادی که سعی دارند حجاب را در جامعه مخدوش کنند کمک میکند و به نفع حامیان حجاب نیست. شلوغ کاری رسانه ای گاهی اوقات این فرایند را به یک بحران مبدل می کند. در این گونه امور باید حساسیت های بسیاری را در نظر بگیریم.

گفت و گو: حسین زاده